Doğum - Klinik Muayene Yöntemleri (Ders Notları)

Spermatogenesis: spermatositogenez(çoğalma), meyosis(bölünme) ve spermiogenesis (başkalaşım) evrelerinden oluşur.


1.spermatositogenesis: spermatogoniumlar bölünür primer spermatosit oluşur, hücreler çoğalır.(mitoz) primordial germ hücreleri bölünerek gonosite dönüşür. Ao spermatogonium oluşur,öncüdür.puberta başlaması ile A1 oluşur,spermatogenes başlayınca inaktif A1 ler bölünür A2 oluşur.A2 lerde mitoz ile aktif A3 ve inaktif A1 oluşur.Aktif A3 ler bölünür,A4 ve In ve B spermatogoniumları oluşturur. Aktif A3 dört kez mitoz ile 16 primer spermatosit oluşturur. (15-17 gün sürer.)





2.Meyosis: primer spermatositlerin mayoz bölünme geçirerek türe özgü kromozom sayılarının yarıya inişi. Primer spermatositler 2n’dir. Bu hücreler sırayla proleptoten,zygoten,pachyten ve diploten olarak isimlendirilen nükleus değişikliklerini geçirirler.kromozom sayısı yarıya iner (n). Sekonder spermatositler de mitotik bölünmeye uğrar, iki spermatid oluşur. (15-17 gün sürer.)




3.Spermiyogenesis: olgunlaşmamış spermatidlerin spermatozoonlara dönüştüğü evredir. Bu devrede spermatid nükleus ve sitoplazmasında değişiklikler gözlenir.


A)Nükleusta: spermatidlerin nükleusu küre gibi.ortadan uzamaya başlar ve baş kısmını oluşturacak oval şekil alır.


B)Sitoplazma: Golgi evresinde proakrozomik granüller akrozomik granülleri şekillendirir.ayrıca flagellumda gelişir. Kap evresinde oluşan iç ve dış membranlarla akrozomal vezikul genişler kap oluşur(takke). Akrozomal evrede ise nükleus uzar akrozomik sistem meydana gelir.akrozom oluşumu tamamlanır.kromatinler yoğunlaşır,bu safha sonunda uzamış spermatid olur.Olgunlaşma evresinde de uzamış spermatid tubul lumenine atılır.








Suni tohumlama kriterleri:

ovulasyon zamanı

kapasitasyon süresi

ovumun yaşam süresi

spermanın yaşam süresi









İNEK




Ovulsyon zama:öst bitiminden ort 8 sa sonra.


Ovum yaş sür ort 6 sa.


spermatoztort 30 36sa.


kapastsyon ort 6 sa.





KISRAK

ov zamanı: öst bitiminden 24 48 sa önce,

ovum yaşm 6 8sa,

sperm 24 48 sa.

kapastsyon 2 3sa.



KOYUN .

ovulasyn östrs sonunda.

ovum 10 12sa.

sperma 48sa






ÖSTRUS TÜRLERİ:


1-Hızlı ve kısa östrus: Dış belirti pek yok. Görülürse 1-2 saat içinde son bulur. Gençlerde ve stresli hayvanlarda çok görülür. Ovulasyon daha erken olur.


2-Sakin östrus: Ovulasyon ve fertilizasyon normal. Östrusun belirtileri çok azdır.


3-Uzun süreli östrus (geciken östrus), İç ve dış belirtiler normal süreden uzun sürer, bu nedenle ovulasyon geç oluşur.


4-Peşpeşe görülen ovulasyonlar ve östruslar, Ovaryumlarda 2 veya daha fazla follikül gelişip farklı zamanlarda ovule olabilir, bu nedenle birbirini izleyen birkaç gün ara ile 2 östrus görülebilir.


5-Parasiklik östrus: Tohumlamadan yaklaşık 8-10 gün sonra inekler tekrar kızgınlık gösterebilir










Erkek H.Siklus: Hipotalamustan GnRH, Hipofizden FSH-LH, LH testesteron için Leydig h. Uyarır, Yüksek testesteron GnRH, FSH, LH yı inhibe ederken düşük testesteron tam tersini yapar, FSH inhibin ve ABP üretmek için sertoli hüc. ve spermatogenezi uyarır, Seminifer tubullerde ABP testesteronu bağlar, Testesteron spermatogenezin son aşaması için lazımdır.









Hormon etki mekanizması:




Protein hormonlar: Büyük moleküllerdir, h. zarından geçemez. Resep h.zarındadır. Hedefe gelen hormon resept. bağlanır ve membrandaki adenilat siklazı aktive edr. Bu enzim hedef h.sitoplazmasında bulunan ATP’yi cAMP’ye ve profosfata katalize eder.cAMP protein sentezini etkileyerek mitokondrilerde protenin kinaz üretilir.Bu da h.içinde bazı enzim ve proteinleriaktive eder ve olaylar zinciri gelişir.








Steroid hormonlar:Hedef hücrelre gelince bağlı oldukları özel plazma proteinlerinden ayrılır ve serbest olur. Küçük moleküllülerdir yağda erirler. Kolayca h.membranını geçer. Sitoplazmaya giren hormon protein yapılı özel reseptörlre bağlanır. Oluşan kompleks nukleusa taşınır kromatin üzerinde akseptörle birleşir. Oluşan reseptör-akseptör bağlantısı gerekli enzim sentezi için kromatin üzerindeki DNA dan uygun mRNA yapılmasını sağlar. Oluşan mRNA sitoplazmaya geçer ribozomlarda prot. sentezi başlar.






Sertoli H.Görevi :





*Spermatogenezin koordinasyonu




*Spermiasyon


*ABP sentezler(FSH etkir)


*Activin ve İnhibin sentezler.


*Besin ve mtabolit alışv.


*Testis sıvısı salgılar


*Kan tsts bar. katlr








Epididimis Görevi:





*Yoğunlaştırma: Epididimise gelen 1 mlde 100 milyon spermatozoon var. Tsts sıvısı emilerek bu rakam 1ml de 4 milyara çıkar.




*Taşıma:Ductus epididimis boyunca kas liflerle peristalsisi ile sağlanır.


*Olgunlaştırma:Epididimisten geçerken motilite ve fertilite kazanır. Ayrıca sitoplazmik damlacıklardan burada ayrılır.


*Depolama:Cauda epididimiste depolanırlar.











Ek salgı bez. Görevi:




Spermanın sıvı kısmını oluşturur.


Ejekülatı artırır.


Sperma arası aglutnsyn önler.


Kaygan ortam oluşturur hızla dışarı atılması için.


Metabolizma artıklarını tamponlar.


Üre ph sını nötralize eder.


Spermatozoonlara besin maddesi sağlar.


Hareket yeteniğini artırırlar.








Spermanın izlediği yol: Tubulus seminiferi contorti ve recti - Rete testis - Ductuli efferentes -Ductus epididimis-Ductus deferens-Ampulla ductus deferens-Uretra









Oviduct Görevi:




Ovum ve spermatozoonu hem besler hemde fekondasyon bölgesine taşır.


Spermatozoon için uygun kapasitasyon ortamı yapar.


Zigotun uterusa nakledilmesini sağlar.











Uterusun Görevleri: Spermatozoon korunması,yaşaması, taşınması, zigotun yaşaması ve taşınması,




Yavrunun gebelik boyuca korunması beslenmesi,


Yavrunun doğum zamanında dışarıya atılması.


Gebelik olmaması durumunda PGF2α salgılanması











Testis Katmanları: Scrotum, Tun.dartos, Fas.sperm.ext., M.cremaster, Fas.sper.int ,Tun.Vaginalis











Termoregülasyon:




Scrotum:Ter ve yağ bezleri çok terleyerek sıcaklık düşer.


Tunica dartos: Kas ipliklerinden oluşur.Soğukta büzülür,sıcakta gevşer.


M.cremaster:Kasılır gevşer, soğukta testisleri çeker.


Arter ven damar ağı:Testis arterleri venlerle sarılır.Venler sıcaklığı düşürür.











Ovaryum üzerindeki fonsiyonel yapılar:











Cortexte: Foliküller(Primer,Sekonder,Tersiyer,Graff) Corpus hemorajikum, Corpus Luteum, Corpus albikans.




Medulla:Kan ve lenf damar ve sinirler var.











Akrozom Reaksiyonu: Somatik hücre lizozomlarının analoğu olan akrozom,spermatozoanın kumulus ooforus ve zona pellusidayı geçmede yardımcı olan hyaluronidaz enzimi ve akrozin enziminin öncü formu proakrozini içermektedir.Görev alan enzimler:*Hidrolitikler:Asit fosfataz,Aril fosfataz,Fosfolipaz A,B-glukoronidaz,B-N-asetil glukoaminidaz *Proteolitikler: Aril aminidaz,Akrolizin,Kollagenaz,Katepsin D,Nöraminidaz. Memeli spermatozoasında 2 tip akrozom reaksiyonu bilinir.Birincisi TAR(True Akrosom Reaction)Dış akrozomal membran ile plasma membranı arasında şekillenen progresif vezikülasyon ve füzyonu içerir.İkincisi FAR (False A.R.)Bu olaydan hücrenin ölü olması sebebiyle akrozom reaksiyonu rastlantısal oluşur.











Kapasitasyon: Spermatoza dişi genital kanala girdiğinde yüzey moleküllerinin ayrılmasıdır. 4 adımda gerçekleşir.




*Hiperaktif motilite.


*Zona pellusidaya bağlanma.


*Akrozom R.


*Fertilizsyon











Hormonların Özellikleri:




Endokrin hücrelerden paketlenip sentezlenip, sekre edilirler, Lokal olarak etkimezler,


Özellikle kanla hedef dokulara taşınırlar,


Belirli doku organ ve endokrin bezlere etkilidirler,


Spesifik reseptörlerle reaksiyona girip spesifik enzime etki ederler,


Bezler ve organlar arasındaki etkileşim feed back mekanizmasını tamamlarlar











Kimyasal yapılarına göre:




*Peptid(GnRH,Oksitosin)


*Glikoprotein(FSH,LH,PMSG,eCG,HCG)


*Steroidler(Progesteron,Progestagen,Östrojen,Testesteron,PGF2α











Salındığı yere göre :




Hipotalamustan salınanlar:GnRH,ACTH,PIF,Oksitosin,PGF2α


Hipofizden salınanlar: Adenohipofiz: FSH,LH,Prolaktin. Nörohipofiz: Oksitosin,Vazopressin


Plasentadan:PMSG,HCG,Plasentl laktojn,Protein.B


Ovaryumdan:Östrojen,Prog.Relaxin,İnhibin











Östrus: endokrinolojik fizyolojik ve psikolojik etkilerin altında dişinin erkeği kabul ettiği dönemdir.











İNEK




Cinsel olgunluk:10 12 ay. yetiştirme yaşı e12 ay d14 18 ay


Östrusun saptanması en uygun tohumlama zamanını belirlemek ve en yüksek verimi alabilmek için önemlidir.


Östrussklsu:21 g.





Östrus sür:12 18 saat.




Ovulsyon zama:öst bitiminden ort8 sa sonra.


Ovum yaş sürort 6 sa.


spermatoztort 30 36sa.


kapastsyon ort 6 sa.








Suni tohumlama zamanı seçiminde: ovumun yaşam süresi,spermatozoon ys.kapasitasyon süresi.ovulasyon zamanı önemli.









Östrus belirtileri:




dış : geçici iştahszlk.süt vrmnde azlma.proöstrustaklrn diğrlerinn üstne atlmsı.bele masajda çökme. huzrsz.bağırr. vulvada ödemhiperemi.dğerhayvnlrn üzerine atlmsına izin vrrler.




İç belirti: vagina:hiperemi ödem ıslaklık. çara. cervixn portio vaginasında açıklk


Rektal:uterusta tonus artışı.ovaryum üstünde follikül.









Östrus sonrası görüln kanama: östrus sona ermesnden 48 sa snra vulva dudkları arasnda kanma görlblr.fizyljktr.metöstrsn erkn dönmnde kılcl damarlrdn kökn alr.östrojn konsntrsynu düşmsne bağldr.östrusn bittğni gstrr











KISRAK




Öst sikl:22g,





ös sür:5 7g,




ov zamanı: öst bitiminden 24 48 sa önce,


ovum yaşm 6 8sa,


sperm 24 48 sa.


kapastsyon 2 3sa.











Östrus




dış sempt:sıksık işeme pzsynu,kuyrğu yana çkp vulvada çakma hrketi vaginadn mükoz akntı,vagina mkzası hiperemi,aygıra izin,




İç sempt:vagina hiperemik ve ıslak.servix hiperemik ve gevşemiş.(anöst gül goncası gibi kuru beyaz ve kapalı)ovulasyn yaklştıkça servx vagina tabanına yaylr müköz akıntı vardr.2 3 parmak geçeblck oranda açılır.östrs bitimnde servx kapalı beyazlşr mükz akıntı bulanklaşr yapşkn kıvam alr.utersn rektl muayensnde kol 45 50cm soklr.anöstrsta uterus hareketsz gevşk ve küçülr.ovule olacak follikül en az 3,5 cm çpında.yumuşak fluktuan follikül ovulasynnyakın oldğnu gösterr.


Kısrak östrusun başından sonuna kadar gün aşırı tohumlanmlı.









KOYUN




Mevsimsel poliöstrk.temmuz eyll yada kasım aralk çiftleşme.





cinsl olgnlk dişide 1 yaşnda.koçlar da damızlk 1 yaşta.




öst sik 16 17 g.


östrs 26sa.


ovulasyn östrs sonunda.


ovum 10 12sa.


sperma 48sa.


graff fol 0,5 1cm çap.gebelik teşhisi 16 17 gün sonra östrus göstermmsi yada kan progestrn düzeyi analizi.




Östrs belirtileri: ovlsyndan 1 gn önce kan östrjn düzeyi 2 katına çkr.dişilrde davranış değişiklkleri çok belrgn deil.koyun erkeği arayablr ama pasif.vulvda ödem mükz akntı,vagnann hipermk olması.koynn çiftlşme içn aykta durmsı.









KEÇİ




Sikl 21g.





damızlık 1 yaş.eylül aralık.




öst 30s.


ovulayn östr sonuna doğru











Östrs belrt: meleme,sık dışkı idrar,atlama koklama,sakral bölge sıkıldığında belde çukrlaşma. vulva vagina hiperemi vulva şiş çara, arama tekesi.











KÖPEK




7 ay aralıkla östrus.gerçek menapoz yok 8 yaştan sonra fertlte azalr.östrsta kan progestrn düzeyi artr östrjn düşer.cl ovuslyndn sonra gblk olsn olmasn prgstrn slglamaya devm eder.


Östrs siklsları:


Proöst: ort 9 g.vulvada şişme knlı akntı ile bşlr.erkeği kbl etmez.kanlı akntnn ilk günü proöst ilk günüdr.smearda intermedier bazal eritrost ilerlyn zamanda süprfcial .son dönmde notrofil bulunmaz.


Östrus:ort 6 12 g.erkeği kbl eder.bağrr vulvayı yalr.lumbal basnçta ayaklarını gerer.ileri dnmde vulva ödemi azlr.kesk akıntı 3 g daha srr.sonra sulu krmzı sarı renkli olr.ovulasyn östrs başlamsndan snra 5 gn içindeçspermatozoon genital kanlda 6 10 g fertile yetnğni kryblr.çiftllştrme en uygun östrsn ilk günü yada gün aşırı.


Östr belirlnmsi: uygun arayıcı köpk kull,vaginal smear,östrs dış belrt.


Smearda: süperfcal,eritrosit azalmış,notrfl yok,sprfcal karnifiye olmuş.


Diöstrus: dişin erkeği kbl etmmsi ile başlr.ort 65g.östrs başlngcndn anöstrs başlangcna kadr gçn süre.vaginal kat inclmiş vulvada ödem kyblmş normal.


Yalancı gebelik: abdomen ve meme bezleri bymş.prolaktn ykslr gebe zannedr.


Vaginal smear: sprfcal azalma, ntrfl artr,intrmdar ve parabzl gözkr,foam h.


Foam hcrsi görülünce 6 saat önce ovlsyn olmş demek.


Anöstrus: ort 12g. Vaginl sm: notrofil ve nükleusa sahip bazl ve intrmr hücr.


Östrs izlnmsnde : vgnl sitlji, mukusun kristalizsyonu, vaginoskopi, hormn sev.









KEDİ




Cins olgnlk 5 12 ay.





çiftlşme 1,5 yıl.




mevs poliöstrk.


provake ovlsyn,çiftleşme yada stimulasyn olmazsa ovulsynsz östrs.


iki öst arası 10 12 gün




Proöstrs: 1 3gün.yerde yuv.miyavlma,kafa ens sürtme,başını ovma kambrlşma.


Erkeği kabul etmez


Östrus: kabl etmyle başlar reddtmeyle biter.ort 7g.miyvlr.ön aykları yere koyup arkayı kaldrr.lordozis görülür.24 sa 30kez çiftlşr.çiftlşme yoksa 1 3 haft snra tekrr östrus.ovulasyn olmuş gebelik yoksa 7 8 hft sonra tekrar östrs. vaginl smear karnifiye superfcal.


Metöstrs: 1 2 hft.seksüel davr yok.ovulasyn şekillnmyn bir östrs sonrası folliküler regresyon dönemidir.yalancı geblkte luteal aktvte ort 45 g.


Anöstrus: ekim aralık arası..parabazal hüc ve lökosit görlr.









BOĞADA GENİTAL ORG MUAY :dış iç




İçte gl bulboürtrls palpe edilemez. dcts defrns ampllası eklnti ürme bez edlr


Scrtm: suncls sprmtcs alt trfndan sıkıca kavrnrk her bir tests skrtm içinde sıkıştrlrk tests ile scrtm arası yapşmalr inclnr.scrtm üstnde yara lezyn ödem yangı inguinal herniler incelenir.


Testis .erginde 10 15 cm uzunlukta 5 9cm çapta 200 300 gr.sol sağa göre küçük.testisin küçülüp sert hissedlmesi patolojik bi durum.


Ağrı şişlik sıcaklk artışı orşitis.testis ventrl ucunda cauda epididimis.corps epid testisin caudo medialinde.funicls sprmtcs kordon gibi.genç hyvnda pubertanın belirlnmsi scrotal çevre ölçülmesi daha doğru.pubertada 28 ergin 30 cm.etçide34 36.


Penis preputium muay:.n pudentus muaynsine başvurulablr.balanitis,postitis,fimozis parafimozis frenulum yapışması, papillom venereal tümör travma.


Preputium muay:srm fizyljk ver.sntrfje et.diptki tortu mikr prot yndn incele.


İç genital muay:dcts defrnslrn ampullaları muayene edlr.ampulladaki hipoplazi ve aplaziler palpe edilir ama yangısal olaylar ppalpsynla anlaşılmaz.vezikula semnlsler palpe edlblr.idrr kessi dorslnde sağ sollu lobuler 10 15cm uzunlğnda 2 4genişlğnde.bu bezlerin yangları gnlde ves sem yang ile brber seyrdr spermaya irin blşmsna dolayslyla infertilite neden olur.









AYGIR




Scrotum:yum esn,ter yağ bez dolyı kaygn,yapışma ve üzrndeki pat bulg değrl.


Testis ve epididimis: norml horizontal soğukta dik.ins ve palp yapılır.kıvam büyükl ağrı sıc artşına baklr.sağ küçük.scrtl genişlk 9 13cm.7 yaşında pik.epididimis testis dorsalnde.caput testis testisin anteriorunda sıkı bağlanmş.cauda caudalde gevşek bağl.


Funiclus spermtcs:testicular arter,plex pampi,duct def,testis innerv sinrl olş.muaynde uniformlğa uzunlğ varikosellere baklr.


Penis ve preputium:tranklizan ile penis erektil hale getrlr ve muay yaplr.damzlıklarda fiberscapil ile aşım sezonndn önce üretra muay yaplr.aletle vesica ür kadar ilerlnrk ülsr ve lzyonlr teşhs edlr.bakteriyljk muay üretradn


Fossa glandstn penis yüzeyi ve pret swap aln.ej öncknde daha fzla m.o.sonrakinde patolojik muayene.


İç gen:duct def ampullaları,ves sem ve prost muay edilir.






SPERMA MUAYENESİ


Sperm alma yöntemleri :suni vagen, ampulla masjı, elekto ejkltr, elle masaj, epididimisten puksiyn.


Suni vagende: sıcaklık kayganlık basınç temel kriterlerdir.









makroskobik muayene:




a)hacim:tür,ırk,yaş,ejk sıklğı,sexuel prestimlsyn,sprm alma met,beslnm,hast,iklm,kalıtm,sprm alma zamnı önml.boğa 4-8,koç0,8-1,2,teke0,5-1,3,domz 150-200,aygr 30-130,köpk1-4,kedi 0,1-0,2horoz 0,4 0,8


b)renk:tür ırk beslenme.normalde açık kremden koyu kreme deişir. renk olşmnda spermatozoon sayısı etkili. artınca koyulaşır.


Pembe yeni bir kanama kahverng eski bi kanama(hemospermi)lökosit sayısı mlde 1300den fazlysa patojen bakt var demek. kirli sarı(ürospermi). sarıyeşilimsi irin(pyospermi). isviçre esm açık kanarya sarısı. ank keç sarı.mera besili boğa sarı yeşil. yeşil betakaroten, sarı riboflavin.


c)Sperma dış bakı.ışığa yönelt tüpü kaynama hareketi yoğun ve yüksek harkt.


Aygır köpek domuzda yoğunluk az hareket gözlenmez.


d)sperma viskozite: sperm sayısı ve eklenti bezine bağlı.


e)sperma kokusu:yumurta kokusu gibi az aroma.diğerleri patolojik.


f)osmolarite:norm 290 310.aşşası hipotonik üstü hipertonik.hipo baş şişmesikuyruk kıvrılması plazma mmbrn yırt;hiper dehid hüc fnksyn bozlm.









mikroskobik muayene:




a)kitle hareketi:x10 2 3 mikrskp sahasında inceleme.1 5 değ. 3 5 dondurlblr.


b)motilite:ileri yönde harekeret eden spermatozoonların diğerlerine oranı. x40ta. yoğ azlt na-sitrat kul. Motilite tesbitinde 1 lama 1 damla sperma ısıtma tablolu mikroskopta 20lik büyütmede en az 3 alana bak. 2 casa yönt:bilgisayarlı yöntem.


c)spermatozoon yoğunluğu:1mlde sperm sayısı.düşükse(yetersiz sexsuel stimls,çok yorucu sperma alma,hastalğa bağlı)


yoğ tayin etm kul metod:


hemositometrik met: thoma lamında sayım.sulandırma hayem sol,0,01 ml sp 5 ml hay sol konulr.1mldeki yoğ:say hücre/(sul or*1 kare hacmi*sayılan kare say(5 alt 5 üst 10 kare say))


fotolemetrik metod:prensip özel sul ile sul spermnın ışığı geçrme oranıdr.


0,1ml sperm 10ml %3lk sodyum sitrat karşt.tüpe koy.altüst et.ışıkta bak.


Elektronik partikül sayacı: elektrolit bir sıvı içinde iki elektrt arasnda elektrik akımyla ortamdaki partikül büyklğü ve sayısına bağlı deişir.


d)Anormal spermatozoa oranı:boyama ve sıvı fikzasyon metodu ile.


Boyama: 1/2 1/3 oranında boya ile krştr.eozin metilen blue.


Sıvı fikzasyon: henkok sol ile.0,3 solsyn 1dmla spermakarıştr lamakoy x100


Ependorf içine 0.5 cc solüsyon + 1 damla sperma karışımı lama koy 100lükte immersiyon yağında incele


Anormal spermatozoon


Baş şekil büyüklk.1)Akrozom boz.çözülmş dejnre eğk küçk granllü akr.akrzmsuz 2Şekil b:dar armut yuvarl kopuk dev gelşmmiş küçk kürek baş


Boyun ve orta parça defekt:protoplazmik damlacık,boyun kıvrlmasıboyun kopm,kısa,ince uzun kalın katlanmış


Kuyruk defkt:kıvrılmış fibrinli sarılı başsız


Bağlantı boz: abaxial paraaxial retroaxial


Yapısal anomali:tek baş çift kuyruk,çb tk,çbük,tbük,çbçk


İmmatür form:başın büyk normalin 1/3ü


e)ölü canlı spermatozoon muayenesi:döl verimiyle ilgili.ölüler boya alır.normalde baştaki h.membranı boya almaz.%2lik eozin kullanılır.x40ta..tam boya alanlar kırmızı.ölü/canlı %20 30 olmalı









Döl verimini etkileyen faktörler: döl veriminin normal sınırlar altında bulunmasına döl verimi düşüklüğü veya infertilite denir.hayvanların hiç döl vermemesi durumuna kısırlık veya sterilite denir.infertilite ve sterilite sebepleri 3 nedenden dolayıdır.




1 boğada cinsel istek veya libidonun yokluğu:erkekte cinsel gücün yetersizliği veya yokluğu, çiftleşmeye karşı ilgisizlik veya cinsel soğukluk şeklinde kendini belli eder.neden gençlik tecrübesizlik aşırı kullanma yetersiz beslenme yağlanma psikolojik etkenler ateşli hastalıklar ve yaşlılık.


2 aşım yeteneğinin yokluğu: cinsel istek var spermatozoonlar fekondasyon yeteneğine sahip fakat çiftleşme gerçekleşmiyor.neden boğanın arka kısmının zayıf oluşu ayak tırnak eklemlerde cerrahi hastalıklar.penis ve preputium anomalileri m retraktör penisin kısa olması penis yaralanma kırık…


3 döllenme yeteneğinin yokluğu: libido ve çiftleşme yeteneği bulunmasına rağmen bazı spermatolojik özelliklerin bozukluğundan dolayı fertilizasyon gerçekleşemez.neden: hormonal bozukluklar testis hipoplazisi orşitis kriptorşidizm travma yangı tıkanma sıcaklık vit min yetersizlikleri…











Testis anomalileri: Anorchidizm (testislerin yokluğu), monorşidizm (scr içinde tek testis. Polyorchidism (test ikiden fazla olm). Synorchidism (bitişik olması). Atrofi (scrotuma inmiş testisin gelişmesindeki duraklama). Hypertrofi(testis hücrelerinin hacim yönünden büyümesi) hermafroditizm(her iki cinse ait genital organların birlikte bulunması. Kriptorşidizm (her iki testisin karın boşluğu içinde kalarak scrotuma inmemesi.




Orchitis: testislerin yangısı veya testis iltihabına denir. İç ve dış kaynaklı olabilr. Dış kaynaklı sebepler: çapma vurma aşırı tazyike maruz kalma ezik ve yaralanmalardır. İç kaynaklı sebepler ise enfeksiyoz hastalıklar olup ruam tuberkuloz dourin ve brucella sayılabilir.Semptomları: akutta testis ve çevresi oldukça şişmiştir.tunica albuginea sert yapılı olup palpasyonda ağrı oluşur. Hareketlerde güçlük ve ateş görülür. Hayvan bacaklarını açarak yürür. Kronikte bağ doku üremesi nedeniyle testislerin sertleştiği ve hacminin arttığı görülür. ilerleyen zamanlarda testis dokusu atrofiye olur.erkeklik davranışları azalır. testisin seröz kılıfının yangısına periorchitis denir. Periorchitis durumunda testis tunica vaginalis ile kaynaşır.











Funiculus spermaticus hastalıkları:




Hydrocele: tunica vaginalis içerisinde seröz bir sıvının toplanması ile meyd gelen kistik oluşum.bazen funiculus spermaticus veya testiste torba şeklinde içerisi sıvı dolu bazende tunica vaginalis ile damar kordonu arasında sınırlı bir kese tarzında görülür.


Haematocele: tunica vaginalis içerisinde kan toplanmasıdır. genelde testis keseleri üzerine vurulmasından dolayı olur.


Varicocele: plexus pampiniformis venalarının doğuştan veya sonradan genişlemesi halidir.


Preputium penis yangısı glans penisin iltihaplanmasına balanitis, preputiumun iltihaplanmasına posthitis, ikisine birden balanoposthitis denir.


Ereksiyon kanaması: Erekte olmuş penisin mukozasında yüzeysel olarak kanamalar görülmektedir.kanama bazen de üretradan kaynaklanabilir.her iki halde de kan spermaya karışmaktadır. Penisin friksiyonu sırasında yüzeysel yaralanma ve yırtılmalar kanamanın sebebini oluşturur.bu hayv lar yetiştirmede kullanılmaz.


Penisin felci: penisi innerve eden motorik sinirlerin gerilme ve ezilmeleridir. çiftleşme esnasında ereksiyona uğramış penise kamçı ile vurma çifte darbesi ısırma ve arcus ischiadicusda sinirler üzerine etki gösteren travmalar felç oluşturur.











Beslenmenin döl verimine etkisi: aşırı şişmanlık ayak ve bacak problemlerine neden olacağından libidonun menfi yönde etkilenerek azalmasına yol açar. enerji yönünden yetersiz beslenmede puberta gecikir. pubertadan sonra büyüyen erkeklerde spermatozoon üretimi azalır. protein eksikliği ise erkeklerde libidoyu azaltır. vit a yetersizliği erkeklerde üremeyi olumsuz yönde etkileyebilir. Vit a erkeklerde seminifer tübullerdeki spermatozoonların bütünlüğü için gereklidir. Erkeklerde iyot yetersizliği libidonun azalması ve spermatolojik özelliklerin bozulmasıyla ilişkilidir.











Spermanın fiziksel ve kimyasal muayeneleri:




Ph değeri: taze spermada ve sulandırılmış spermada gösterge kağıtları ve ph ölçüm aletleri iler yapılır. ph değeri değişimleri dışarıdan bir madde karışması veya ek salgı bezlerinin yangısı sonucu oluştuğu düşünülmektedir. ayrıca spermatozoonların metabolik aktivite sonucu ortama verdikleri artık maddeler sonucu da oluşur. Genelde ruminantların hafif asidik aygırların alkalidir.


Türe göre: boğa koç teke 6,5-7(6,8), domuz 6,8-7,5(7,2), aygır 7,3-7,7(7,5), köpek 6,3-6,7(6,5) kedi 6,6-7(6,8), horoz 7-7,7(7,4)











Metabolik aktivite testleri




a)Metilen mavisi redüksiyon testi:spermada bulunan spermatozoonların aktivitelerini ortamdan kullandıkları oksijen miktarına göre değerlendirmek amacı ile yapılır. Esası anaerobik bir ortamda bulundurulan sperma numunesinde aktiviteye bağlı olarak ortamda oluşan hidrojen miktarının değerlendirilmesine dayanır.


b)Fruktoz fruktolizis testi: sperma plazmasında bulunan fruktozun anaerobik ortamda spermatozoonlar tarafından kullanılmasının saptanması esasına dayanır.bu test yapılarak spermada bulunan spermatozoonların motilitesi hakkında bilgi edinilir.


c)Katalaz testi: bu test daha çok spermanın temizliği konusunda bilgi sahibi olmak için yapılır. Spermadaki katalaz miktarının artması spermada bakteri irin kan gibi maddelerin bulunduğunu gösterir yada sperma alma esnasında spermanın kirlenmiş olduğunun işaretidir.











Dayanıklılık testleri




a)spermanın bekletilmesi: en basitidir. sulandırılmış spermanın buzdolabında +5te 7 gün süreyle saklanıp spermaların günlük motilite kontrollerinin dayanıklıklarının ölçülmesiyle yapılır.boğa sperması için istenilen motilite 72 saat süreyle %50 üzerinde olmalıdır.


b) tuzlu su testi:%1lik tuzlu su ortamında tutulan spermatozoonların aktivitelerini koruma süreleri araştırılır.


c) termorezistans testi: genellikle dondurulmuş spermalar için uygulanır. Deişik ısı ortamlarında belirli süre tutulan spermalarda spermatozoonların motilitesi hareket biçimleri ve morfolojik yapıları değerlendirilir.


d)soğuk şoku testi: gerek taze gerekse dondurulmuş spermalrın değerlendirilmesinde kullanılan bu testte spermanın soğuk ortamda etkilenişi araştırılır.


e) Hipoosmatik swelling test: spermatozoonun membran fonksiyonlarının bütünlüğünü değerlendirmeye yarayan ekonomik ve basit bir testtir. spermanın osmotik basıncı normal şartlar altında izotonik olup 290-310 miliosmol kadardır











Fertilizasyontestleri




a)biyokimyasal analizler: spermatozoonun baş kısmında akrozomal bölgede bulunan enzimlerin seminal plazmadaki düzeyleri araştırılır. bu test dış akrozomal membranın zarar görüp görmediği hakkında bir fikir verir.


b) monoklonal antikor testi: bu yöntemde monoklonal antikorlar spermaya katılarak bunların spermatozoon membranına bağlanma düzeyi araştırılır.bu test akrozomal membranın zarar görüp görmediği hakkında bilgi verir.


c)filtrasyon testi: bu yöntemde sephadex filtresi ile spermatozoonların geçişi kontrol edilir.filtreden ancak yüksek hareket gücüne sahip motil spermatozoonlar geçebilir.


d) cervikal mukus testi: in vitro ortamda spermatozoonların cervikal mukusa girebilme yetenekleri test edilerek motilite hakkında bilgi edinilir.


e) hamster test: spermatozoonların fertilizasyon kabiliyetinin belirlenmesi amacıyla kullanılan en yaygın yöntemdir.bu testle spermatozoonların zonadan ayrılmış oosit içine girebilme yeteneklerine bakılarak fertilizasyon kabiliyetleri değerlendirilir.








Non Enfeksiyoz abortus nedenleri: kalıtsal faktrlr beslenme bozukluklrı fiziksel sebepler kimyasal sebepler






Enfeksiyoz abortus nedenleri: bakteriyel ( vibrozis leptospirozis brucellozis listeriozis bulaşıcı at metritisi salmonellozis dourine) protozoon hast ( trichomoniazis toksoplazmozis) viral ( bovine viral diarrhea equine viral rhinopneumonitis equine viral arteritis blue tongue ) mantar aspergillus fumigatus









Brucella: sığırda b abortus koyunda b melitensis ve b ovis. Gençlerde güçlü bir pasif bağışıklık vardır.etkenler önce meme bezleri içerisine lokalize olur sonra yayılarak uterus plasenta ve fötusu istila eder. Sığırlarda en önemli klinik belirtisi 5, ayda yavru atmalarıdır. Aynı hayvanda 2 3 kez yavru atma görülebilir.brucellozis geçirilmesinden sonra yavru zarlarının atılamaması ve uterus enfeks oldukça sıktır.atık yavruda deri altı ödem vardır.yavru zarları kalınlaşmış ve cotyledonların çevresi nekrozedir.koyun ve keçide melitensis yavru atmalara sebep olur.koçlarda seyrek olarak epididimitise sebep olur.çiftlik hayvanlarında yayılma kontamine su ve yemlerin alınması ile olur.yavru atan dişi çok fazla sayıda brucella etkenini atılan fötus ve yavru zarlarıyla beraber saçar.en yaygın teşhis yöntemi kan serumuyla aglutinasyon testidir.brucelloz ring testi sütçü sığır sürülerinde sağlam olanları seçip ayırmak için kulanılır.sığırlarda bağışıklık sağlamak için strain 19 aşısı kullanılır.