HORMONLARIN DOĞUM VE JİNEKOLOJİDE SAPTANMA METOTLARI

HORMONLARIN DOĞUM VE JİNEKOLOJİDE SAPTANMA METOTLARI


 

1) KİMYASAL SAPTANMA METOTLARI

Kimyasal saptamanın amacı daha önce biyoessay yöntemi ile saptanmış olan bir hormonun
kimyasal yapısının (sequenz) ortaya konmasıdır. Daha çok peptid yapısındaki hormonlarda
kullanılmaktadır.
2) BİYOLOJİK SAPTAMA METOTLARI

a)Bioassays
Prensip olarak her hormonal aktif maddenin oluşturduğu biyolojik aktivite biyoassay'in kapsamına girer (Ör: Test edilen hormon= Oksitosin; Biyolojik kaynak=Farenin uterusu; Ölçülen etki= Kasların kontraksiyonu). Burada amaç hormon verildikten sonra bir hücrenin, bir dokunun veya bir canlı hayvanın (kobay, fare, hamster....) biyolojik aktivitesini saptamaktır. Bu metod daha önceleri steroid hormonların (Östrojen,Progesteron, Cortisol, Testesteron) saptanmasında kullanılmışsada daha sonraları terk edilmiştir. Allen-Doısy test östrojen saptamada bazı kez kullanılmaktadır. Ayrıca kuvvetli biyolojik etkiden dolayı Prostaglandinlerin saptanmasıda bu yöntemle mümkündür.


b) Reseptorassays
Bu metot ile bir molekülün kendi reseptörlerine bağlanış durumu incelenmektedir. Böylelikle
hormonların yalnızca ilk adımdaki etkisi saptanır. Ama daha sonraki haber verici etki bellirlenemez.
Burada spesifik bağlantı yerlerinin (Reseptör), spesifik olmayan bağlantı yerlerine oranı
saptanmaktadır.


c) Bir hücrenin hormonsekresyon düzeyinin ölçülmesi (Hemolitik plaque-Assay)
Hormon sekresyonunun tek hücrelerde saptanıp, ölçülmesi esasına dayanır. Immunolojik
temellere dayanan bu yöntem, ımmun kompleksinin eritrositlere bağlanması, hücre membranınını
böylelikle geçirgen kılarak eritrositleri lise etmesi şeklinde olmaktadır.


3) HORMONLARIN İMMUNOLOJİK TANISI

Immunolojik tanı antikorların kendi antijenlerini selektif (=seçerek) tutmalarına dayanmaktadır.
Spesifik (=özel) antikorların yanısıra analize edilecek madde marke edilmiş yani kanıtlanmış formda
olmalıdır. Kısa bir süre öncesine değin Radioimmunoassay adı verilen radyoaktif işaretleme yöntemi
kullanılırken, günümüzde peptidlerin enzimlerle (Enzymimmunoassay) veya biotin ile (Biotin-Avidin-
Assay) işaretlenmesine dayanan test yöntemleri kullanılmaktadır. Ayrıca bazı maddelerden salınan ışık ile(Lummineszens-Assay) veya floresanrenklerle (Floresansimmunoassay) saptanacak olan molekülün işaretlenmesi gibi yöntemlerde vardır.

a) Radioimmunoassay (RIA)
Prensip olarak saptanacak hormon, bellirlenmiş düzeydeki aynı hormon ile
işaretlenmiş yapıdaki spesifik antikorla birleştirilmektedir. Inkubasyonda denge sağlanıncaya
değin, oranına göre işaretlenmiş ve işaretlenmemiş hormonlar bağlanırlar. Bağlanmış işaretli maddenin miktarına bağlı olarak, işaretli olmayan maddedeki (alınan örnek: Serum, plazma, süt) var olan miktar saptanır. İşaretlenmiş hormonun radyoaktif formda olması gerekmektedir. Yani bu testte prensip radyo aktif işaretlenmiş ve işaretlenmemiş Antijenlerin spesifik bir antikora bağlanmak için yaptıkları yarışa dayanmaktadır.
Radioimmunoassay her immunoassay gibi maddenin miktarını veya konsantrasyonunu değil,
immunreaksiyonunu ölçer.
Kısa bir süre öncesine değin Steroidlerin (Cortisol, progesteron, 17--Östradiol, Östron,
testesteron....) ölçümü RIA yöntemi ile yapılmaktaydı, fakat son yıllarda radyoaktif etkisinden dolayı bu
yöntem bırakılmış ve yerini EIA yöntemi almıştır. Ayrıca Prostaglandinlerin (Eicosanoid) analizi RIA ile
yapılmaktadır.


b) Enzymimmunoassay (EIA, ELISA=Enzyme linked immunosorbant assay)
ELISA' lar günümüzde mikropaletlerde yapılmaktadır. Antikorlar sıkıca polystrol
(mikropaletlerdeki özel odacıklar) yüzeyine tutunurlar, geriye kalan bağlantı yerleri antikor tarafından
tanınamayan protein tarafından bloke edilirler. Buraya süt proteinleri veya sığır serum albumini katılır.
İşte bu immobilize antikora ölçülecek olan solüsyondaki peptid veya protein hormonu eklenir. Burada
ölçülecek olan peptid veya protein enzime bağlanmış olan peptid veya protein ile (Antijen) antikorların
spesifik bağlanma yerleri için yarışır. Antikor nedenli az enzim bağlarsa bakılan örnekte o ölçüde fazla
peptid veya protein vardır. Bu yöntemlede steroid ve Eicosanoidlerin (PGF2, PGE, PGI.....) saptanması mümkündür.