Alabalık Yetiştiriciliği

     - Ülkemizde tek tür yerli alabalık (Salmo trutta) bulunur.
  * 4 alt türü vardır.
1- Salmo trutta labrax
*Deniz alabalığı, Karadeniz alabalığı
* Kırmızı benekli alabalıklardır
* Beneklerin boyu küçüktür
* Dorsal yüzgeçten sonra sadece yan çizgi üzerinde bulunurlar
2- Salmo trutta makrostigma* Büyük benekli alabalık
* Batı Anadolu Dağ Alası
* Yanal çizgi üzerinde bulunan kırmızı benekler büyükçe olup, büyüklükleri değişir.
3- Salmo trutta fario* Dere alabalığı
* İç Anadolu, Anadolu Alası
* Benekler seyrekçe ve kısmen iricedir.
* Abant gölü çevresinde izole olmuş formu Salmo trutta abanticus
4- Salmo trutta caspius* Kafkas alası
* Doğu Anadolu’da görülür
* Benekler küçük, birörnek yapılı ve vücudun her tarafında görülür.
* Kahverengi alabalıklar, kültür şartları içinde hiçbir zaman gökkuşağı alabalığı ile rekabet edememiştir.
* Bunun sebebi düşük büyüme oranları ve düşük stoklama oranı gereksinimleridir.
* Gökkuşağı alabalığına göre kültürünün ve ticari üretiminin yeterince gelişmeme sebebi yavaş büyüme oranı, yapay besinleri az kullanması ve iyi su kalitesine gereksinim göstermesi nedeniyle olmuştur.
* Bu türün yetiştiriciliği, üç açıdan tercih edilmektedir.
* Yaz aylarında çok iyi yaşam göstermesi,
* Baharda denize transferinin (10-11 aylıktan sonra) mümkün olması,
* Denizde büyümeleri tatlı sudan daha hızlı olması

Gökkuşağı Alabalığı
(Oncorhynchus mykiss, Salmo gairdneri)
Morfolojik Özellikleri

Ø Erginlerde boy 35-40 cm
Ø Deride çok sayıda siyah yıldız benzeri benek
Ø Kırmızı benek bulunmaz
Ø Gövde boyunca uzanan kırmızımsı pembemsi renk (türe adını veren renkli bant)
Ø Üreme mevsiminde bu bant belirginleşir
Ø Karın bölgesi sarımtıraktır
Ø Siyah benekler sırtta, adipoz yüzgeçte ve kuyruk yüzgecinde bulunur
Ø Abdominal ve anal yüzgeçler açık renkli çizgilerle bezenmiştir
Ø Lateral çizgide 120-150 pul bulunur
Ø 2 yaşında üreme erginliğine ulaşır
Ø Üreme mevsimi ocak-mayıs arası
Ø Bir dişinin ürettiği yumurta sayısı 500-3000 kadardır

Gökkuşağı Alabalığı Yetiştiriciliği

Ø İklim adaptasyonu yüksektir (20-22)
Ø Oksijen azlığına karşı dirençlidir
Ø Yapay döllenme ile üretilebilir
Ø Kolay beslenir, yapay yemlere kolay alışır
Ø Bazı hastalıklara karşı dirençlidir

Yapay Üretim Koşulları

Ø Su; bol, temiz, tatlı ve yenilenebilir olmalıdır
Ø Sudaki Oksijen Miktarı; 7 mg/lt’nin altına düşmemelidir.
Ø Suyun pH’sı; ideal olan 7-8’dir.
Ø Suyun Isısı: 10-17 C ideal, yüksek sıcaklıklarda oksijen azlığı şekillenebilir.
Ø Kuluçka Dönemi; Su ısısı 10 C, 1000 yumurta için 0.5 lt/dk su
Ø 0-3 Aylık larva Dönemi; Su ısısı 15 C, 1000 larva için 1-3 lt/dk
Ø 4-8 Aylık Yavru Balık Dönemi; Su ısısı 15 C, 1000 larva için 4-8 lt/dk

Damızlık Seçimi ve Bakımı

Ø 2 yaş cinsel olgunluk
Ø Erkekler en iyi spermayı 2-4 yaşında, dişiler ise 3-4 yaşında en iyi yumurta verir.
Ø Dişiler 6 yaşından sonra damızlık olarak kullanılmamalıdır.
Ø Yumurta sayısı balığın ağırlığına göre tahmin edilir. 1 kg’lık balık 1500-2000 adet yumurta verir.
Ø Anaçlar populasyon içerisinde hızla gelişen sağlıklı balıklardan seçilir.
Ø Üreme mevsiminde dişi ve erkek balıklar dış görünüme göre ayrılabilirler.
Ø Dişilerde, karın şişkin ve sarkık, genital delik şişkin ve kırmızıdır. Erkeklerde ise daha renkli bir görünüm vardır. Yanlarda bulunan bantlar belirginleşir, alt çene çengel gibi uzar, başta üreme papillaları görülür.

Anaç Balıklardan Yumurta ve Sperma Alma ve Yapay Döllenme

Ø 2-3 adet plastik küçük leğen, havlu, telek vb. malzemeler gereklidir.
Ø Sağımda kullanılan erkek sayısı dişiden azdır (1/2 veya 1/3 oranında)

Yapay Dölleme Yöntemleri

1)Yaş Dölleme Yöntemi:Yarıya kadar su dolu kaba önce yumurta sonra süt konulur ve telek ile karıştırılır.

2)Kuru Dölleme Yöntemi: Kuru bir kaba önce yumurta sonra süt sağılır ve telek yardımıyla karıştırılır. Daha sonra az miktarda su ilave edilerek tekrar karıştırılır ve 20 dakika dinlenmeye bırakılır.

Kuluçka Sistemleri

Ø Yalnızca yumurta inkubasyonu için ve hem yumurta inkubasyonu hem de larvaların geliştirilmesi için kuluçka sistemleri bulunmaktadır.
Ø Tekne yada Kanal Şeklindeki Yatay İnkubatörler
1)Küçük İnkübatörler: Bunlara Kaliforniya tip inkübatörler de denir. 50x20x15 veya 50x50x25 cm boyutlarındadır. Ağaç, eternit veya çinko kaplı eternitten yapılır. İçlerine 1-2 yumurta kaseti konur.
2)Uzun ve hacimli inkübatörler: Hem yumurtaların kuluçkası hem de çıkan larvaların 1-3 ay süre ile beslenmesi ve büyütülmesi amacıyla kullanılırlar. Bunlar 2-3 m uzunlukta, 50-80 cm genişlikte, 25-35 cm derinlikte olup, ahşap, çinko, alüminyum veya çelikten yapılır.

       Her iki sistemde de yumurtaların inkübasyonu için kullanılan kasetler deliklidir.
Delik çapları 1.5-2.5 mm kadardır.
Kaset boyutları kuluçka sisteminin boyutlarına göre değişir.
En yaygın kullanılanı 50x50 cm veya 20x50 cm olanlardır.
Kasetler inkübatör tabanına, yüksekçe ayaklar üzerine konur, böylece kasetler altından iyi su sirkülasyonu sağlanmış olur.
Genellikle 50x50 cm’lik bir kasete 10.000 yumurta konur.
Bu tip sistemlerde her kuluçka tekneye veya kanala ayrı demir boru yada olukla normal basınçlı su verilir.
           Ø Yumurtadan larvalar çıkınca kasetler alınır, aynı teknede larvalar 1-3 ay süreyle tutulur. Bu süre içinde larvaların tekneden kaçışını engellemek için boşaltım yeri önüne delikli dikey perdeler konur.
           Ø Zuger Şişeleri: Dikey bir kuluçka sistemidir. Su alımı dikey olarak sağlanır. Genellikle sadece yumurta inkübasyon için kullanılır. Bu şişeler ağzı aşağıda olacak şekilde yerleştirilir. Zuger şişeleri 5-6 L’lik cam şişeler olup, bunlara dakikada da 1.5-3 L su verilir. Ortalama 30.000-50.000 yumurta konur.
Kuluçka Dönemi ve Larva ÇıkışıØ Yumurtaların döllenmesinden yumurta kesesi çekilene kadar geçen süre 3’e ayrılır.
Ø 1. Dönem: Yumurtanın döllenmesinden göz lekesi oluşuncaya kadar geçen (9°C’de göz lekesi 22-25 günde oluşur) süredir.
Ø Bu dönem de 2’ye ayrılır.
           Ø A) Dayanıklı Dönem: İlk 5-8 gündür. Bu dönemde yumurtalar elenebilir, taşınabilir.
           Ø B) Duyarlı Dönem: Bundan sonraki dönem olup bu dönemde yumurtalar elenmemelidir, dış etkilerden zarar görür.
Ø 2. Dönem: Göz lekesi meydana gelişinden larva çıkışına kadar olan süre olup yaklaşık 7-15 gündür.
Ø 3. Dönem: Larva çıkışından yumurta kesesi çekilene kadarki süre olup 15-21 gün kadardır.
Ø Yumurtaların embriyonik gelişme hızı ve inkübasyon süresi suyun ısısına bağlıdır. Su ısısı yüksekse larvalar çabuk çıkar.
Ø Larvaların çıkışı 1 hafta sürer. Önce kuyruk kısımları çıkar.
Ø Larvaların boyu yaklaşık 15 mm kadardır. Tabanda yan tarafları ile uzanmış durumda bulunurlar.
Ø Daha sonra yumurta kesesi yavaş yavaş çekilir (larva 20mm’ya ulaşınca) ve renkleri koyulaşır, parlak bir görünüm kazanırlar, ışığa duyarlıdırlar.
Ø Kesenin 2/3’ü çekildiği zaman larvanın sindirim kanalı açılır. Böylece dışardan beslenmeye başlarlar ve artık yapay yem verilebilir.

Kuluçka ve Larva Çıkışı Süresince yumurta ve larva Bakımı

Ø Yumurta döllenmeden sonraki 5-8 gün fazla duyarlı değildir. Bu dönemden göz lekesi oluşuncaya kadar şok ve sarsıntıya çok duyarlıdır.
Ø Göz lekesi meydana geldikten sonra ölü yumurtalar tahta bir pens veya lastik bir puarla ayıklanır.
Ø Bu aşamada yumurtalar ellenebilir ve taşınabilirler, ticari bir ürün olurlar.
Ø Bu dönemde yumurtalarda optimal koşullarda mantarlaşma oranı %10-20’dir (Çeşitli kimyasallar).

Yumurta ve Larvaların Sayımı, Taşınması

1-Yumurta sayımı: Pratik olarak örnekleme yöntemine başvurulur. Bu amaçla belli miktar yumurta ( örn. 1000 adet) sayılır. Bunun kapladığı hacim ölçülür, tartılarak ağırlığı ölçülür. Sonra oranlama yöntemi ile sayım yapılmış olur.
2-Larva Sayımı: Döllenmeden sonra larva çıkışına kadar geçen süredeki yumurta kayıpları kaydedilerek, hesaplanabilir. Yada belirli hacimdeki su içindeki larvalar sayılır ve orantı yolu ile larva sayısı belirlenmeye çalışılır.
3-Taşıma: Yumurtalar için en uygun taşıma zamanı döllenmeden 48 saat sonra ve göz lekesi şekillendikten sonradır. Bu amaçla döllenmeden hemen sonra bidonlara yerleştirilmiş naylon 

torbalarda su içinde, göz lekeliler ise serin, ıslak plastik kutularda taşınır.

Gökkuşağı Alası Larvalarının Bakım ve Beslenmesi

Ø Larvalar çıktıktan ve yumurta kesesinin 2/3’ü çekildikten sonra beslenmeye başlanır.
Ø 3-4 haftalık balıklar tabandan yem alamazlar, bu nedenle su üstünde kalabilen yapay yemler kullanılır.
Ø Yapay yemler yaş (taze) yamler ve kuru konsantre yemler olarak ikiye ayrılır.
Ø Yaş, taze yemler: Bu amaçla en çok sığır dalağı kullanılır. Dalak kıyma makinesinden geçirilir. Süzgeç benzeri yemliklere konur. Dalakla birlikte %2-3 oranında bira mayası, vitamin karışımı… ilave edilebilir.
Ø Kuru, konsantre yemler: toz, kırma ve pelet yem şeklinde olup fabrikasyon ürünleridir.

Yavru Balık (Fingerling) Yetiştirilmesi

Ø Kuluçka teknelerinde veya yavru büyütme kanallarında 4-5 hafta tutulan balıklar daha sonra büyütme ve yetiştirme havuzlarına alınırlar.
Ø Yavru balıklara pelet yem verilir.
Ø Bu dönemde optimal ısı 10-16 °C’dir.
Ø İlk iki yıl yavrulara vücut ağırlığının %5-6’sı kadar yem verilir.

Balıkların Seçimi

        Balıklarda seçme 4 haftalıkken başlar ve pazarlamaya kadar devam eder.
Ø Seleksiyon işlemi:
Ø 1-Kalibalizmi önler
Ø 2-Yemden eşit oranda faydalanmayı sağlar.
Ø 3-Hızlı gelişenlerin anaç olarak kullanılmasını sağlar.
Ø Seçimde en çok aynı büyüklükteki balıkları ayırma önem taşır. Bu işlem bir elek sistemi ile yapılır.

Yemeklik Balık Yetiştiriciliği

Ø Sürekli seleksiyon ile ayrılan yavru balıklar pazarlama büyüklüğü olan 150-200 gr’lık olana kadar beslenirler.
Ø Havuza konacak balık miktarı 1 m2 alana 10-15 adet yavru (fingerling) şeklinde ayarlanır ve pazarlamaya kadar burada tutulur.
Ø Yemeklik balıkların beslenmesinde 1. yıl sonunda ağırlıklarının %2-3 ‘ü oranında pelet yem verilir.
Ø Su ısısı artarsa yem oranı %1’e kadar düşürülür.
Ø Bu dönemde balıklardaki kayıp %5-10 civarındadır.