Özel Patoloji - Endokrin Sistem

Endokrin Sistem Hastalıkları Patolojisi

Hormon; özel bezler tarafından kana salgılanan ve kan yolu ile ulaştıkları organ ve dokularda fonksiyon düzenleyici olarak çok düşük miktarları ile görev yapan organik bileşiklerdir.
3 tip hormon vardır. Polipeptid hormonlar, steroid hormonlar ve aminoasit derivatları.

Polipeptid hormonlar
Yapısı ve etki mekanizması nedeniyle steroid hormonlardan ayrılır. Bunlar İnsülin, glukagon, hipofiz tropik hormonlar, posterior hipofiz hormonlardır. İnsülin pankreasın langerhans adacıklarından salınır. Glukagon pankreastan alfa hücrelerinden salınır.

Steroid hormonlar
Kortizol , testesteron, östrodiol, progesteron. Peptid ve steroid hormonların yapısal farklılıkları vardır. Steroid hormonların yapıları çok daha küçük, suda daha kolay çözünürler.
Peptid hormonlar hücre membranında bir reseptöre bağlanırlar, sonra atp aracılığıyla camp mekanizmasıyla hücre içindeki adenin siklaz enzimi vasıtasıyla enzim aktif hale gelir ve kimyasal bir reaksiyona yol açar.
Steroid hormonlar ise hücre membranındaki bir reseptöre bağlanmaz direk hücre stoplazmasındaki reseptöre bağlanır. Daha sonra hücre stoplazmasında veya genellikle hücre çekirdeğine geçer. Hücre çekirdeğinde kendisiyle ilgili kromatinle reaksiyona girerek özel bir mrna sentezlenmesine yol açar. Bu sentezlenen mrna hücre stoplazmasında granullü endoplazma retukulumundaki ribozomlarda gerekli protein sentezini sağlar.

Endokrin Hastalıkların Mekanizması

Primer hiperfonksiyon
Hormonun otonom sekresyonunda artıştır. Sebebi endokrin bezinde bir tümör ve sekresyonunda artıştır. Örnek paratroid hormonun salgılandığı yerde oluşan (paratiroid bezinde) tümörde. İskelette fazla paratiroid salgılanınca kalsiyum mobilizasyonunu artırır. Kalsiyum kemiklerden mobilize edilir. Osteoblast aktivitesi artar. Osteoblastlar osteoklastları uyarır ve osteoblastik aktivite artar. İskelette generalize demineralizasyon oluşur. Demineralizasyon oluşunca kırılganlık artar, böbrek taşı oluşumu artar, eklem kireçlenmesi artar, yumuşak dokularda (damar endoteli kas dokuları) kalsifikasyon oluşur. Tiroid bezinde tümörler sonucu olabilir

Sekonder hiperfonksiyon
Bezin kendisinde problem yoktur. Onu uyaran bezde sorun vardır.Tropik hormonların sekresyon artışına bağlı endokrin bezin hiperfonksiyonu. Hipofiz tümörleri. Devlik şekillenir.

Primer hipofonksiyon
Sebepleri birkaç çeşittir. Bunların bir tanesi bezdeki hücrelerde selektif yıkımlanmadır. Hücrelerdeki selektif yıkımlanma İmmun kökenli thyroiditis, insanlarda çok yaygındır. Haşimato troiditis insanlarda yaygındır. Otoimmun bir hastalıktır. Metabolizma yavaşlaması sonucu kilo alma görülür. Guatrın bir türüdür. Genelde bayanları etkiler.
Gelişim bozukluğu. Adenohipofizdeki trofik hücrelerin gelişim bozukluğuna bağlı dwarfizm oluşur.
Genetik kökenli hormon sentezinde görev alan enzim defekti sonucu.Kolloidin ana bileşeni olan tiroglobulin için mRNA oluşumunda hata ve çekirdekten ribozomlara mRNA gitmemesi sonucu kanda düşük tiroksin seviyesi tirotropin sekresyonunda artışa yol açar bu da folliküller hücrelerde hiperplazi ile sonuçlanır.
Sekonder hipofonksiyon
Tropik hormon yetersizliğine bağlı olarak sekonder bezlerdeki inaktivite sonucu oluşur. Örnek hipofizdeki tropik hormonların yetersilizği sonucu adrenal bezlerin korteks yada medullasında atrofi şekillenmesi

Diğer Organ Hastalıklarına İlişkin Hipersekresyon

Kronik böbrek hastalığına bağlı böbrekte fazla fosfat atılımına bağlı hiperfosfatemi şekillenir. Sekonder olarak ta hiperparatiroidizm şekillenir.

Non-endokrin organ tümörleri
PTH benzeri hormonlar salgılanarak hiperkalsemi görülür. Bezlerle alakalı değildir. Meme adenokarsinomlarında, anal kesenin apokrin bez tümörlerinde görülür.

Hedef hücre yanıt bozukluğu
Özellikle insanda insülin reseptör azalması yada yokluğuyla görülür. İnsülin artmasına rağmen vücutta hücrelere insülin giremez.
Hipoparatirodizm ve cAMP ile sağlanan sinyaldeki defekt sonucu hedef hücre yanıt bozukluğu şekillenir.

Hormon yıkımlanmasındaki defektler sonucu

Azalan yıkımlanma: hormonların vücuttaki yarılanma ömrü kısadır. Bazı durumlarda hormonlar lizozomlarda degradasyona ( özelliklerini yitirme ) uğrarlar. Sirozlu hastalarda östrojen yıkımlanmasındaki defekt sonucu hiper östrojenizm şekillenir veya PTH hormonun hastalıklı böbrek proksimal konvolut tubullerinde yıkımlanmadaki defekt sonucu hipokalsemi ve hipofosfatemi şekillenir.

Artan yıkımlanmada: sebep dışardan uzun süre fenobarbital verilirse tiroksin t4 yıkımlanması artabilir. Eksojen hormonların aşırı kullanımıİatrojenik olarak şekillenir.

Hipofiz

Orofaringeal ektodermin (Rathke poşu) dorsal evaginasyonu ve diensefalik nöroektodermin ventral olarak aşağı doğru gelişimi ile oluşur. Vücudun yöneticisidir. Hipotalamustan gelen uyarıcı neticesinde anterior ve posterior hipofizier uyarılar gitmekte. Posteriorden oksitosin ve adh, anteriorden büyüme hormonu prolaktin melanosit situmule edici hormon, tsh,acth, fsh salgılanmakta.
Adenohipofiz
Asidofilik bazofilik ve kromofobik tipte 3 hücre var. Asidofilden büyüme hormonu ve prolaktin, bazofilikten lh fsh tsh, kromafobikten acth ve melanosit uyarıcı hormon salgılanır.
Nörohipofiz
Oksitosin ve adh salgılanır. Akson terminalinden kapillara oksitosin ve adh salgılayan heinz body görünümünde bozukluklar çok sık karşılaşılır

Hipopituitarizm

Nörohipofizin aplastik yada hipoplastik olmasıyla şekillenir. Gebelik uzaması sonucu koyunlarda 12 14. günlerde veratrum kalifornicum zehirlenmesiyle beyin anomalileri ve fötusta ACTH yetersizliği nedeniyle cücelik şekillenir. Hipofiz kistleri bunlara yol açar.

Hiperpituitarizm ve Adenohipofiz tümörleri
Köpekrde ve yaşlı dişi atlarda yaygındır. Melanin stimule edici hormon fazla salgılanır. Bu hayvanlarda hiperpreksi(yüksek ateş), uyku hali, hiperhidrozis(aşırı terleme) ve hirsuitizm(fazla kıllanma),poliüri, polidipsi, polifaji, kas zayıflığı görülür.

ACTH hormon salgılayan adenomlar 
Özellikle cushing sendromuna yol açmakta. Boxerlarda çok görülür. Cushing sendromunda lipolitik protein ve katabolitik aktiviteye yol açmakta. Deride dermatolojik bozukluklar, zayıf kıl örtüsü,kilo alma, immun sistemde zayıflama görülür.

Hipopituitarizm ve Adenohipofiz tümörleri
Sıklıkla köpeklerde. Endokrinolojik olarak inaktif kromofob adenomu görülür.Çevre dokulara basınca bağlı diğer hormonları etkiler hipopituitarizme neden olur.

Nörohipofiz bozuklukları

Diabetes insipidus
Şekersiz şeker hastalığı denir. İki sebebi var hipofizden kaynaklanan ve nefrojenik form. İki formda da klinik olarak bakarsak birbirine benzer. Nefrojenik form genelde genetik olarak adenilat siklaz eksikliğinde görülür. Hipofizden kaynaklanan ise hipofizin tümörleri kistleri yaralanmalarında ve yangısal reaksiyonlar sonucu şekillenen granulomlarda oluşur.
Nefrojenik formda kanda ADH seviyesi normal ya da artmıştır fakat adenilat siklaz eksikliğinden dolayı hücrelere alınamaz. Hipofizden kaynaklanan da ise ADH seviyesi normale göre daha azdır. Her iki formda da ürinasyon, dolayısı ile de, su alımı, dehidrasyonu ve hiperosmolaliteyi engellemek amacı ile, artmıştır. Her ikisinde de idrarın osmolalitesi normal hayvanlara göre daha düşüktür. Fakat , hipofizyal formda idrar osmolalitesi hayvanın kendi plazma osmolalite seviyesinden daha yüksektir. Nefrojenik formda ise idrar osmolalitesi hayvanın kendi plazma osmolalite seviyesinden daha düşüktür.

PARATİROİD
Tiroidin altında her lobda ikişer tanedir. İki tip hücre bulunur. Cheff(principal) hücreleri ve oxyphill hücreleridir. Oxyphiller daha eozinofiliktir.

PARATİROİD HASTALIKLARI
Paratiroid kistleri (kürsteiner kistleri)
Embrional gelişim sırasında kanalların dilate olmasıyla şekillenir.

Hiperparatiroidizm

Primer hiperparatiroidizm
Principal (cheff) hücre tümörlerinden kaynaklanır.

Sekonder hiperparatiroidizm
Böbrek hastalıkları kaynaklı veya gıda alımı kaynaklı görülür. Özellikle böbrek yetersiliği sonucu şekillenir. Bulgulardan bir tanesi kemiklerde demyelinizasyon şekillenmesidir. Demineralizasyon sonucu kemiklerin yoğunluğu oldukça azalmış kemik kırılganlığı artmıştır. Böbrek kaynaklı hiperparatiroidizmde lakunaların yerini fibröz doku alır. Buna fibröz osteodistrofi denir.
Nutrisyonel kaynaklıda principal hücrelerin boyutları artmış stoplazmaları daha eozinofilik ve bazılarında az sayıda vakuol görülebilir. Hiperplastik hücre etrafında kapsül yoktur. Fosfordan zengin gıdayla beslenen hayvanlarda vücutta kalsiyum mobilizasyonu bunun sonucunda da sekonder hiperparatiroidizm görülür.

Hipotiroidizm
İdiopatik folliküler atrofi (kollaps)
Folliküller kollabe olmuştur. Daha çok köpeklerde görülür. İdiopatiktir. Muhtemelen genetik kökenlidir. Atrofik folliküllere bakıldığında follikül üretilmediği yağ dokunun duplike olduğu görülür.


Lenfositik Tiroiditis
İnsandaki karşılığı hashimoto hastalığı. En fazla köpeklerde görülür. İnsanda ve hayvanlarda kalıtsallık söz konudur. Sebebi oto antikorlardır. Otoantikorlar ya tiroglobuline karşı ,kolloid antijene karşı yada mikrozomal antijene (tiroperoksidaz) karşı oluşur. En çok karşılaşılan tiroglobuline karşı olandır.
Hayvanlarda kilo artışı, su içsem yarıo muhabbeti olur, bilateral simetrik alopesi, hiperkeratoz, hiperpigmentasyon, miks ödem(deri altı dokuda proteinden zengin sıvı bulunur,normalinden farkı bastırdığında çökme yok), üreme bozuklukları, hiperkolesterolemi görülür. Lenfositik plazmositik mononükleer hücre infiltrasyonları görülür. Koroner arterlerde atherosklerozis ve hiperlipidemi görülür.

Tiroid bezi hiperplazisi
Tiroid bezinin büyümesidir. Hipo yada hiper tiroidizm sonucu şekillenir. İyot eksikliğinde yada iyodür fazlasında(japonyada fazla yosun yenmesiyle) oluşur. %90 iyot eksikliğinden kaynaklanır. İyot yetersizliğine yol açanlardan bir tanesi guatrojenik bileşiklerdir ve bitkilerdeki antitiroidler sebep olur. Ayrık otu keten tohumu gibi siyogenetik glikozidler sebep olabilir. Lahana şalgamda bazı baklagiller ve brassica tülerinde bulunan glikozinoglatlar rumende tiyosiyanatlara çevrilir. Bu maddlerin hepsi iyodun tiroide bağlanmasını engeller.
Bunların sonucunda hipotiroidizm şekillenir. Sonuç olarak tiroid hormonlarının seviyesi düşer ve hipotiroidizm şekillenir. TSH yükselir. Tsh yükselmesi de bezin aşırı çalışmasına ve hiperplazisine neden olur.
Fazla miktarda iyot alımı sonucu folliküller iyota doyar ve nükleer patlamalarda radyoaktif alınımı engellenmiş olur.
Konjenital olarak enzimatik defektler sonucunda da görülebilir. Yavruda şekillenen hiperplastik guatr bazen güç doğuma bile yol açabilir.
Sekonder olarak ta ilaç alınımıyla (warfarin, insulin ve diabet ilaçları, salisilatlar, prednisolon gibi steroidler ) şekillenebilir.

Toksik guatr (tirotoksikozis, hipertiroidizmle ilgili guatr)
Tiroid bezinin aşırı çalışmasıyla şekillenir. Adenom yada adenokarsinomda görülür. İnsan da graves hastalığında görülür. Dolaşımda anti tsh reseptörlerine karşı antikorlar oluşur. Bunlar tsh reseptörlerine bağlanır ve tiroidin aşırı çalışmasına yol açarlar. Çoğunlukla yaşlı kedilerde daha az olarak ta köpeklerde görülür. Ağırlık kaybı, artan iştah-zayıflama, artan aktivite, saldırgan davranışlar, zayıf kıl örtüsü, hızlı kalp atım oranı, çok su içme ve ürinasyon, periyodik olarak kusma nöbetleri, bol dışkı ve ishal , zor nefes alma, kas güçsüzlüğü, ısıya intoleranssızlık , depresyon, kardiak hipertrofi, hipertansiyon, böbrek bozukluğu, ekzoftalmus görülür.


ADREN
Adrenal korteksten salınan hormonlar
Zona glomerulozadan mineralokortikoid hormonlar (aldosteron)
Zona fasikulatadan glikokortikoidler, kortizol ve kortikosteron
Zona retikularisten sex steroidleri salınır.

Adrenal korteks hastalıkları
Gelişim bozuklukları , steroidogenezisle ilgili bozukluklar( daha çok insanlarda) ve dejeneratif değişikliklerdir.
Dejeneratif değişiklikler genelde rastlantısal olarak görülürler. Bunlar kalsifikasyon, amiloid birikimi, kanama, telengiektazidir. Kanama stres toksemi septisemi durumunda görülebilir.

Adrenal korteks yangıları
Sistemik hastalıklarda görülür. Özellikle viral hastalıklarda görülür. Aujeskyde koksidia babesia mikobakteriumda görülür. Herpesvirus adrenalitiste intranukleer inkluzyon cisimcikleri görülür.

Hipoadrenokortisizm
Bilateral idiopatik adrenokortikal atrofi görülür. Daha çok immun kaynaklıdır. Mineralokortikoid ve glikokortikoid yetersizlikleri sonucu oluşur. Köpeklerde adrenal korteks yetersizliği (Addison hastalığı) sonucu oluşabilir teşhisi zordur. Addisson hastalığında hiperkalemi, hipernatriüri, hiperklorüri, emezis, hipotansiyon, ishal, anoreksi, deride pigment artışı, kanda acth ve msh artışı, lenfoid hiperplazi, dehidrasyon, dolaşım kollapsı ve şok görülür.

Adrenal korteks hiperplazileri
Nadirdir. Aksesuar kortikal noduller, nodüler hiperplazi, diffuz kortikal hiperplazi, zona glomeruloza hiperplazisi görülür.